Sve češći i opasniji problem u poljoprivredi
Svake godine poljoprivrednici se suočavaju sa problemom koji izaziva značajne gubitke a to su oštećenja ozonom. Proizvođači traže objašnjenje zašto su ove štete sve učestalije, a ove sezone posebno su izražene na lubenicama, soji, pasulju i krompiru. Naravno, i mnoge druge gajene biljke mogu biti pogođene.
Šta je ozon i kako nastaje?
Ozon je jedan od najvećih zagađivača u niskoj atmosferi. Nastaje za vreme vertikalnih vetrova koji spuštaju ozon do površine zemlje, naročito u trenucima jakog elektriciteta tokom grmljavina i sevanja munja. Takođe, rad mašina i automobila koji ispuštaju izduvne gasove značajno doprinosi stvaranju ozona.
Od izuzetne važnosti je da se zna da u uslovima žarkih leta kao što je ovo, kada dolazi do čestih vremenskih nepogoda, na snagu stupa ozon, koji pustoši useve.
Iako se često misli da je to problem samo gradskih sredina, ozon se vetrovima prenosi i u ruralna područja, gde izaziva oštećenja ozonom i u biljnoj proizvodnji.
Kako ozon utiče na biljke?
Ozon deluje na ekosistem, na čoveka, ali i na biljke. Oštećenja ozonom nastaju tokom transpiracije (povlačenja vode i isparavanja sa lišća) i disanja. Ovaj gas oštećuje biljno tkivo, izazivajući:
- izbeljavanje lista, kao kod lubenica
- mrko-crvene pege između lisnih žila, kao kod pasulja, soje i krompira
Četinari su posebno osetljivi jer im iglice sporo rastu, a starije iglice su ranjivije. Ozon je jedan od važnih činilaca koji dovode do iznendnog sušenja četinara posebno u parkovima i dvorištima. Vlasnici koji imaju po nekiliko tuja ili drugih četinarskih biljaka, primećuju da su im (ničim izazvanim ) biljke iznenada požutele i osušile se.
Kod super slatkih sorti lubenica, oštećenja mogu dovesti do potpunog sušenja starijeg lišća. Kod duvana, simptomi izazivaju prevremeno opadanje listova.
Na licu lista kod lubenica, krompira, soje i pasulja javljaju se izbeljene površine, dok se tamne mrke pege uglavnom vide na starijem lišću. Naličje listova obično ostaje bez simptoma i izgleda zdravo.
Razlike u osetljivosti biljaka
Nisu sve biljke jednako osetljive na oštećenja ozonom.
Veoma osetljive vrste: lucerka, detelina,ječam, soja, pasulj i šećerna repa.
Tolerantnije vrste:krastavac, paprika,božićna zvezda i lepi Jova
Osetljivost se javlja i među sortama iste kulture. Na primer, neke sorte pasulja su otpornije, dok su druge izrazito ranjive. Kod lubenica, slađe sorte imaju veći rizik od oštećenja.
Praćenje i zaštita od ozona
U industrijski razvijenim zemljama, emisija ozona i posledična oštećenja ozonom redovno se prate. U SAD, gde se ozon stvara u velikim količinama, postoje specijalne stanice za merenje ozona čak i na 4000 m nadmorske visine, poput onih u Koloradu.
Jedan od načina borbe je upotreba pesticida koji se koriste za speciajlne namene. Danas je u proizvodnji hrane njihova upotreba obavezna https://zelenanit.rs/pesticidi-i-njihova-primena-2/
Kako zaštititi biljke?
Biljkama se može pomoći primenom fungicida sa tzv. “zelenim efektom” – strobilurini (npr. azoksistrobin – preparat Teatar, trifloksistrobin ili pikoksistrobin). Ovi fungicidi imaju sposobnost oksidacije i utiču na disanje biljaka, čime umanjuju štetni efekat ozona.
Optimalno vreme tretiranja je u periodu najvećeg emitovanja ozona, tokom maja i juna.
Još uvek dok smo u sferi ekologije, nije na odmet da se skrene pažnja i o tome, kako da se odlaže upotrebljena ambalaža od pesticida
